Zadarski arhipelag sastoji se od niza otoka na kojima su se još u ranom kršćanstvu počele graditi prve crkve. Osim arhitekture, nađeno je i nekoliko primjera kiparskih, a rjeđe slikarskih djela. Otoci na kojima su nađeni ostaci iz ranog kršćanstva i ranog srednjeg vijeka su: Pag, Olib, Premuda, Molat, Zverinac, Dugi otok, Otok Iž, Rivanj, Ugljan, Ošljak, Pašman, Kornat i Vrgada. Ranokršćanske crkve su bile jednostavnog oblika; najčešće jednobrodne, longitudinalne i s polukružnom apsidom. Gradile su se na kasnoantičkim centrima života, uz obalu, a dolaskom Bizanta na vlast grade se u blizini utvrda koje su branile pomorski put između Istoka i Zapada. Najpoznatije nalazište je kompleks u Mulinama gdje je istražena antička vila, bazilika, memorijalni kompleks i mauzolej. Mnogim ranokršćanskim crkvama su u predromanici dograđivane lezene, pa bi se prostor podijelio na tri ili četiri traveja koji bi se presvodili bačvastim svodom. Tada su postojala dva tipa crkvi; centralne i longitudinalne. Među centralnim crkvama isticale su se crkva sv. Pelegrina na Dugom otoku i crkva sv. Marije na Malom Ižu, a primjer za longitudinalnu je crkva sv. Ivana Evanđelista u Preku. Kod predromaničkih kamenih ulomaka koristili su se motivi pletera, biljki i životinja. Mnoge crkve iz ranog kršćanstva su u srednjem vijeku izgubile svoju funkciju jer su se naselja uz obalu ugasila, a nova naselja su većinom nastajala na brežuljcima.